Tegen de zon in kijken: Paradijs: Canto 1

Die monding had het ochtend dáár en avond
hier gemaakt. Geheel wit bijna was dat
ginds rond, zwart aan de andere kant,

toen 'k Beatrice naar haar linker zij
gedraaid zag staan en in de zon zag kijken.
Nooit keek een adelaar daarin zó strak.

Zoals een tweede lichtstraal uit de eerste
uit te treden en óp te springen pleegt,
gelijk een pelgrim die terug wil keren,

zó paste aan haar houding, die mij door
mijn oog bewust werd, die van mij zich aan
en keek ik langer in de zon dan ooit. (Jansen 2021, Canto 1, vs 43 - 54)

Kijk nooit zonder bescherming in de zon, waarschuwen nieuwsberichten over het kijken naar de zon bij een eclips. Zoals bij de gedeeltelijke eclips gisteren. De enige 'echte' eclips uit mijn leven was in de zomer van 1999. Ik zat in Rome. Ik liep met mijn moeder in de tuin bij de Villa Borghese. 

Natuurlijk hadden wij geen eclipsbril bij ons. Alsof het dan alleen de moeite waard is om in de zon te kijken. Gelukkig mochten we vaak een bril of een cd lenen van de mensen om ons heen die naar de zon keken.

Het laatste deel: het Paradijs

Dante begint nu aan het laatste deel van zijn reis. Dit deel voltooit hij 4 jaar voor zijn dood in 1321. Het betekent de voltooiing van een meesterwerk. Sinds het verschijnen houdt het miljoenen mensen eindeloos bezig. 

Ik ben 1 van hen. Wat een boek is dit zeg. Ik ben er weer aan begonnen na een lange onderbreking. En eigenlijk durf ik het ook niet zo goed. De reis naar de hemel duidt wel een beetje op een einde.

Beatrice begeleidt Dante door de hemel. Zij vormt de volmaakte, hemelse liefde. Voor Dante is ze ook de schakel tussen het hier en het nu. Ze zegt het ook tegen hem. Hij moet hier alle referenties naar het aardse leven loslaten. Hij stijgt op. Het is hier even vanzelfsprekend als dat op aarde het water van een berg naar beneden stroomt.

Hemelse sferen

Een veelbelovend begin. Hij zal een reis maken door de hemelse sferen. Ook hier is het een zorgvuldig uitgedacht universum dat zich aan de lezer ontvouwt. En wat een taal weer. Zoals Beatrice aan hem verschijnt. Ze staat daar, half gedraaid naar de zon en kijkt naar het licht. 

Het beeld van deze vrouw die zo naar de zon kijkt, grijpt mij beet. Ze heeft geen eclipsbril op, maar kijkt. Dante kijkt zo lang naar haar en de zon dat hij sterretjes ziet en de afdruk van Beatrice in de zon in zijn netvlies gebrand staat. 

De verteller heeft het dan wel over adelaars, pelgrims en meerdere lichtstralen, maar ik denk dat het gewoon sterretjes zijn.

hoog tuurt de arend

zijn ogen leeg in de zon

een valk schicht het licht

Literatuur

De hier gebruikte vertaling is van Herman Jansen uit 2021. Dit is de laatst verschenen vertaling in het Nederlands. Er zijn vele vertalingen van Dantes meesterwerk in het Nederlands verschenen.