Halo: Paradijs: Canto 10

’k Zag vuren om ons, in een krans gebogen,
en zoeter dan hun glans was voor ’t gezicht,
heeft hun gezang ons innerlijk bewogen.

Zoo ziet ge, als in de lucht zich ’t vocht verdicht,
soms om Latone’s kind een gordel weven,
waarvan zijzelf de draden houdt en richt.

In ’s hemels hof waaruit ’k mij heb begeven,
bevindt zich zooveel kost’lijk schoone vreugd,
dat men daarbuiten die niet kan beleven;

’t gezang dier lichten is zulk een geneugt’.
Hij, tot wiens vlucht geen vleugels kracht verleenen,
heeft op ’t verhaal eens stomme zich verheugd.

Toen zingend nu die zonnen, die daar schenen,
driemaal gedraaid zijn om ons in een kring,
als sterren gaande om vaste polen henen,

geleken ’t vrouwen, wier gedans niet ging
ten eind, die stilstaand spanden hare zinnen,
opdat elkeen de nieuwe wijze ving. (Oyen-Zeeman, canto 10, vs. 64-81)

Kijk omhoog, schrijft de verteller, en zie hoe de hemellichamen elkaar kruisen in hun tocht door de ruimte. Het is natuurlijk afhankelijk waar je staat. Soms zie je de planeten tegelijkertijd aan de hemel staan, maar wel miljoenen kilometers van elkaar. Het gezichtspunt vanaf de aarde laat ze nu tegelijk zien.

Schuine cirkel

Dante heeft het over een schuine cirkel die de planeten draagt. De banen van de planeten rond de zon waren nog niet vanzelfsprekend. Dat komt vele eeuwen later met Copernicus opmerking dat de aarde rond de zon draait en niet andersom zoals de Middeleeuwers nog denken. Ook dat is maar vanaf welk gezichtspunt je het bekijkt. Vanaf de aarde lijkt alles om de aarde te draaien.

Wel is Dante zich heel bewust van de afhankelijkheid van de planeten en met name de zon. Zij zorgt voor levenskracht. Ook vervullen zon en planeten een belangrijke rol in de hemel. Niet alleen in de hemel van Dante, ook de zintuigelijke hemel. Zo overpeinzend laat de verteller de lezer achter. Nu moet je het zelf verder maar overdenken, zegt hij. Het is net als met een maaltijd die ik heb klaargemaakt, je moet het wel zelf opeten. En ik moet weer verder.

Hogere hemelsfeer

Ik ga met hem mee. Zonder het in de gaten te hebben, is Dante een hemelsfeer verder gestegen. Die van de zon. Hij merkt op dat alles hier lichter wordt. Ook het gelaat van Beatrice gaat op in het felle zonlicht. Dante is erg dankbaar dat ze hem hier gebracht heeft. Bedank de zon van de Engelen, God, maar dat hij je hier gebracht heeft bij de stoffelijke zon. Als hij dat doet, gaat hij zo op in zijn dankbaarheid voor God dat hij Beatrice helemaal vergeet.

Dante ziet iets bijzonders gebeuren, er komt een halo om de zon van verlichte geesten. Hij vergelijkt het met een halo rond de maan als het mistig is - de lucht zwanger van damp. Zo versterkt het licht van de geesten die hem tegemoet komen de krachtige zon. Het zal ongetwijfeld met het normale mensenoog niet te zien zijn. Dat geldt voor meer dingen, zoals  edelstenen of het wonderschone gezang dat Dante hoort. Je zou het wel willen meenemen naar de aarde, maar het is zo mooi dat dit onmogelijk kan.

Lichten rond de zon

De lichten rond de zon stellen zich voor aan Dante. Het is de beroemde kerkgeleerde Thomas van Aquino. Nog altijd een zeer bekende Middeleeuwse denker. Hij is nog niet zo heel veel jaren dood als Dante hem hier tegenkomt. In zijn gezelschap zijn 11 andere helden, waaronder Aquino's leermeester Albertus van Keulen. Daarna stelt hem Dante voor aan de anderen. Veel 12e eeuwse geleerden, maar ook Boëthius, Isidorus, Dionysius de Areopagiet en zelfs koning Salomo.

de zon spint zwakjes

planeten draden van licht

een krans van helden

Literatuur

De geciteerde vertaling is van Betsy van Oyen-Zeeman uit 1932. Er zijn vele vertalingen van Dantes meesterwerk in het Nederlands verschenen. Afwisselend haal ik er 1 uit deze trits vertalingen.